Flet Ervin Minarolli, ish-Drejtor i Autoritetit të Aviacionit Civil
Një aeroport me vlerë më të vogël investimi, që përballon flukset turistike të sezonit veror dhe ofron disa lehtësi për zonën ku ndodhet do të ishte një projekt ideal për zonën e Vlorës. Por vendosja e tij, në të njëjtët parametra si Aeroporti i Tiranës, e bën të vështirë kthimin e investimit, barrën e garancisë që duhet të paguajë buxheti për të mbuluar trafikun e munguar, si dhe funksionimin në afatgjatë të tij.
Ervin Minarolli, ish-Drejtor i Autoritetit të Aviacionit Civil, sjell në vëmendje pikërisht këto aspekte lidhur me Aeroportin e Vlorës. Lidhur me zgjatjen e afatit të koncesionit për Aeroportin e Rinasit, ai shprehet se vlera e investimit të parashikuar prej 99 milionë eurosh, është disi e ekzagjeruar dhe është bërë për të justifikuar kohëzgjatjen e koncesionit.
Qeveria shpalli pak ditë më parë fituesin për aeroportin e Vlorës. Vlera e investimit e kompanive është 104 milionë euro. Ndërkohë që kontrata është me trafik të garantuar, gjë që do të thotë se taksapaguesit mund të paguajnë deri në 138 milionë euro. A është fizibël në këndvështrimin tuaj ky projekt, me kushtet që ka sot Shqipëria?
Masterplani është mbështetur në një studim fizibiliteti të vitit 2018 ku parashikohet që në vitin e parë të ketë 360 mijë pasagjerë dhe pas 4 dhe 8 vjetësh, të ketë përkatësisht 500 mijë dhe 670 mijë pasagjerë. Raporti i kthimit të investimit në këtë studim është parashikuar (IRR) 9.23%.
Në gjykimin tim, numri i parashikuar i pasagjerëve për vitin e parë të operimit të aeroportit të Vlorës është i ekzagjeruar se 360,000 pasagjerë në vit dhe duket një shifër e paarritshme. Dua t’iu kujtoj që aeroporti i Tiranës, i vetmi në operim në 2004, kur filloi koncesioni, përpunonte rreth 400,000 pasagjerë në vit.
Qeveria do të garantojë trafikun për 10 vitet e para të operimit deri në një total, prej 138 milionë euro, duke mos i lënë asnjë risk koncesionarit. Në çdo rast, edhe nëse në ndonjë vit do të arrihet kufiri i garantuar nga qeveria, është lënë një diferencë nga 15% në vitin e parë deri në 43% në vitin e 10 për ndarjen e fitimit, pra, megjithëse qeveria garanton riskun e trafikut, koncesionari do të paguajë vetëm pasi të ketë realizuar 15 – 43% të fitimit.
Projekti do të ishte fizibël në vlera më të vogla të investimit. Duke pasur mungesë të theksuar të investimeve në infrastrukturë, qeveria tenton të krijojë ndikim me projekte shpesh të ekzagjeruara dhe me kosto të konsiderueshme. Në qoftë se në Vlorë do të zhvillohej një aeroport modest, sigurisht që vlera e investimit do të ishte shumë e vogël dhe projekti më i justifikuar.
Në çdo rast duhet të kemi parasysh që pavarësisht dëshirës, aeroporti i Vlorës, jashtë sezonit veror, nuk mund ta konkurrojë aeroportin e Tiranës, duke pasur parasysh dhe zonën e mbulimit për secilin prej tyre. Për më tepër që qeveria premton ulje me 25% të tarifave aeroportuale, gjë që e vështirëson dhe më shumë kthimin në kohë të investimit.
Pavarësisht situatës me pandeminë, qeveria vazhdoi me procedurat dhe interesi për projektin ka qenë i ulët me vetëm dy kompani. A mendoni se në një moment me normalitet tjetër, ndoshta mund të ishin ofruar më shumë kompani dhe të sigurohej një garë më konkurruese?
Qeveria është përpjekur dëshpërimisht të realizojë një investim në aeroportin e Vlorës. Që në vitin 2018, kryeministri reklamonte hapjen e kantierit në qershor dhe miratoi edhe një ligj të veçantë për dhënien me koncesion. Në mars të vitit 2020, procedura e prokurimit u ndërpre me pretekstin e pandemisë. Megjithëse situata e pandemisë u përkeqësua dhe transporti ajror shënoi rënie prej 60%, papritur patëm një kompani të interesuar në vitin 2021.
Kjo tregon që pandemia nuk ka qenë shkaku kryesor, por qeveria fitoi kohë për të gjetur një subjekt të interesuar. Është spekuluar madje me emra kompanish dhe nëse iu kujtohet para një viti, flitej se një kompani italiane, e cila menaxhonte aeroportet e Puglias ishte e interesuar për aeroportin e Vlorës, ndërkohë që ato nuk u paraqitën.
Cilat janë problematikat që vëreni ju (nëse ka) në raport me projektin e aeroportit të Vlorës, nëse kemi parasysh trafikun, një aeroport që po ndërtohet nga e para, pozicionimin, largësinë nga njëri aeroport tek tjetri dhe cilat janë risqet që mund të shfaqen në vazhdim?
Nuk jam kundër ndërtimit të aeroporteve të reja në vend, por duke pasur parasysh distancat dhe kohën e udhëtimit që duhet për t’i përshkuar, mendoj se qeveria duhet të jetë e kujdesshme në përcaktimin e zonave të zhvillimit të aeroporteve. Mesa kam dijeni, ka një problematikë të ndjeshme mjedisore, e cila është adresuar dhe në delegacionin e BE-së në Tiranë nga ambientalistët, pasi korridori ajror është edhe korridor fluturimi për shpendët shtegtarë. Zona ku është përcaktuar ndërtimi është peizazh i mbrojtur dhe një nga atraksionet turistike që është vërejtur kohët e fundit është edhe kundrimi i peizazhit dhe vëzhgimi i shpendëve.
Problemi tjetër është afërsia me aeroportin e Tiranës. Aeroporti i ri, që do të zhvillohet në Vlorë, është brenda zonës së mbulimit të aeroportit të Tiranës në një distancë me rrugë prej 140 km, që mund të mbulohet për 1 orë e 30 minuta në kushte normale. Zonat e mbulimit të aeroporteve mbivendosen me njëra- tjetrën.
Për më tepër, pretendohet të jetë një aeroport me të njëjtat përmasa dhe karakteristika me atë të Tiranës. Kjo do të sillte një konkurrencë midis dy aeroporteve, që në momentin e parë do të kishte ndikim në uljen e tarifave aeroportuale por, në terma më afatgjatë, do të rrezikonte ekzistencën e secilit prej tyre, pasi nuk do të mund të siguronin likuiditetet e duhura për mirëmbajtjen dhe për sigurinë e udhëtarëve.
Ministrja Balluku ishte vetëm pak ditë më parë në Kukës, në një demonstrim fluturimi nga Aeroporti i Kukësit, duke njoftuar se në prill nisin fluturimet normale. Në dijeninë tuaj, a është gati Aeroporti i Kukësit për fluturime?
E shoh me dyshim dhe mendoj që paraqet dhe risk, pasi aeroporti ka nevojë për një proces certifikimi që kërkon kohën e vet, nga ekspertë të cilët ne nuk i kemi sot në Autoritetin e Aviacionit Civil. Është e qartë se bëhet fjalë vetëm për një bast elektoral për të sajuar një fluturim test për sa kohë nuk kemi të publikuar ndonjë orar fluturimesh apo kërkesë nga linja të caktuara ajrore për të operuar një linjë të rregullt.
Aeroporti i Kukësit ka qenë në gjendje pune që nga viti 2007, por i ka munguar interesi ekonomik. Në gjithë këto vite nuk u gjet një formulë për të vënë në punë këtë aeroport apo për ta bërë tërheqës për operatorët e tjerë. Koncesioni është një manovër e Ministrisë për ta hequr nga vetja përgjegjësinë për mosvënien në funksionim të këtij aeroporti.
Është folur se rrymat ajrore në zonën ku ndodhet Aeroporti i Kukësit e bëjnë të rrezikshme uljen e avionëve në pistë. A qëndron kjo në dijeninë tuaj?
Aeroporti ka një pozicion jo shumë të favorshëm për sa u përket kushteve fizike dhe klimatike. Distanca me malin dhe prania e erërave e bën të vështirë procedurën e uljes, ndoshta prandaj është konceptuar në ato përmasa në vitin 1999. Operimi ajror kërkon procedura speciale, të cilat me teknologjinë e sotme janë plotësisht të mundura të realizohen. Problemi kryesor nuk është gjeografia dhe kushtet klimatike, por interesi ekonomik që përfshin zonën e mbulimit dhe potencialin që ofron.
Kompanisë që ka fituar koncesionin e Aeroportit të Kukësit iu miratua në 28 janar 2021 Vlerësimi i Ndikimit në Mjedis paraprak, ndërkohë që projekti është në fazat përfundimtare. A është VNM-ja e miratuar në kohë apo duhet të ishte miratuar më herët kur nisi faza e punimeve?
Aeroporti i Kukësit është një ndërtim pa leje nëse nuk ka pasur vlerësimin mjedisor. VNM paraprake duhet të ishte miratuar dy vjet më parë me fillimin e punimeve të aeroportit. Çfarë kuptimi ka Vlerësimi mjedisor në këtë fazë? Si do të mitigojë impaktin mjedisor koncesionari, ndërkohë që është duke përfunduar të gjithë punimet e ndërtimit? VNM paraprake është pjesë e projektit të ndërtimit dhe kusht për dhënien e lejes së ndërtimit. Miratimi në këtë fazë vetëm sa bën me evidente shkeljen e ligjit dhe dështimin e funksionimit të shtetit ligjor.
Koncesioni i Rinasit parashikohet që të zgjatet edhe me disa vite, ndërkohë që kompania e re e cila e bleu atë parashikon të bëjë investime në vlerën 99 milionë euro. Si i shihni këto ndryshime dhe si e parashikoni ecurinë e këtij koncesioni duke pasur parasysh edhe dy kontratat e reja. A mendoni se do të ndikohet?
Mendoj se investimet e pretenduara në aeroportin e Rinasit janë në vlera të ekzagjeruara, duke qenë se kalojnë edhe vlerën e investimit fillestar që TIA ka realizuar në vitin 2005 dhe po të krahasohen janë pothuajse sa investimi në aeroportin e Vlorës që po ndërtohet nga fillimi. Vlera e parashikuar është e lartë për të justifikuar shtyrjen e paligjshme të afatit të koncesionit.
Është e dyshimtë mënyra sesi kompania arriti të realizojë në një kohë rekord propozimin për shtyrjen e kontratës në një kohë që nuk ka as përvojë në menaxhimin dhe ndërtimin e aeroporteve. Nga ana tjetër mendoj se Aeroporti i Rinasit do të vazhdojë të gëzojë dhe për shumë kohë avantazhin e të qenët aeroporti kryesor në vend për shkak të pozicionit të favorshëm pranë kryeqytetit dhe zonës ku është përqendruar gati 50% e popullsisë.
Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.